500- lecie Reformacji, to dogodny czas, aby prezentować
sylwetki i dorobek polskich reformatorów i osób związanych z polską reformacją.
Ważną postacią renesansu i polskiej reformacji był Mikołaj
Rej (1505-1569). Nauki pobierał w Skalbmierzu i Lwowie. Przez rok kształcił się
także na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nade wszystko był samoukiem, obeznanym z
pismami europejskich twórców renesansowych.
Prawdopodobnie na dworze Mikołaja Sieniawskiego Rej
zapoznał się z nurtem reformacji szwajcarskiej – kalwinizmem i stał się jedną z
„ikon" polskiego kalwinizmu. Bywał na kalwińskich syno[1]dach,
w swoich majątkach zakładał zbory i szkoły wyznaniowe.
Rej używał języka polskiego jako podstawowego i
samodzielnego języka literackiego, co doprowadziło do dynamicznego rozwoju
polszczyzny w XVI wieku. Znane są jego słowa, w których wskazał, że Polacy nie
muszą się posługiwać językiem „gęsim”, czyli łaciną: „A niechaj narodowie wżdy
postronni znają[2],
iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”.
Poza działalnością religijną i literacką, Rej był
aktywnym działaczem politycznym, zaangażowanym w sprawy państwa. W ramach tzw.
ruchu egzekucyjnego – stronnictwa średniej szlachty, dążył do reformy państwa
polskiego i rozwoju silnej Rzeczpospolitej.
W swoim dziele „Apoftegmata”[3],
to jest krótkie a roztropne powieści” napisał „O bacznej roztropności”:
„Nie to jest mądry, co wiele spraw umie,
Lecz co złe z dobrym rozeznać rozumie.
(…)
Rozum to jest wódz do waszego dobrego:
Ten zdobi cnotę, a strzeże od złego.
(…)
Wielka osiadłość[4],
kto cnotę posiądzie,
Która rozumem ozdobiona będzie.”
W dorobku biblijno-teologicznym Mikołaja Reja znalazły
się takie dzieła jak: wydany w 1546 roku „Psałterz Dawidów”, przekład prozą z
łaciny, „Postilla Pańska” (tom kazań, który ukazał się w 1557) i „Apokalypsis,
to jest Dziwna sprawa skrytych tajemnic Pańskich” (wydana w 1565 i zawierająca
rozważania religijne i komentarze do Biblii).
Fragment Psalmu 23 w przekładzie Reja:
„Pan Bóg jest sprawcą[5]
Mojem, a już niskąd inąd żadnej rzeczy nie będę potrzebował.
Nad rozkosznemi żywioły raczył On ostanowić[6]
mie i nad rozmaitemi wodami,
przyjemnie płynącemi raczy On wychować mnie.
[1]
Dr Katarzyna Kłosińska podaje, że „Gęsi” nie jest tu, jak się powszechnie
sądzi, rzeczownikiem, lecz przymiotnikiem (tzw. przymiotnikiem dzierżawczym -
czyj? gęsi) – mowa o „gęsim języku”, czyli łacinie. Rej nie porównywał Polaków
do gęsi, lecz chciał zakomunikować, że Polacy mają swój własny język, że nie potrzebują
gęgać, tylko mówić po polsku.
[2]
Czyli: „niech obce narody zawsze wiedzą”.
[3]
Gr. apóphthegma, ~matos – sentencja, wypowiedź – krótki utwór literacki,
wierszowany lub prozatorski, prezentujący dowcipną, błyskotliwą, trafną
wypowiedź wybitnej postaci (np. władcy).
[4]
Majątek.
[5]
Sprawca – opiekun (pasterz).
[6]
Ostanowić – umieścić, zostawić.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz